تالش بزرگ, به قلم استاد علی ماسالی

سرزمین تالش بزرگ که مرزهای شمالی آن در سده‌های قبل از تشکیل امپراطوری «ماد» از سرحدات «داغستان» و شهر «دربند» شروع می‌شد و تا رود تنائیس (سفیدرود باستانی) ادامه داشت در سده هفتم قبل از میلاد بر اثر تهاجمات اقوام «سکائی» و «الان‌ها» به سواحل جنوبی رود «کورا» مهاجرت کردند و تنها مجمع الجزایری از آنها در «قفقاز» باقی ماند.

 از افتخارات مردم سرزمین تالش آن است که هیچ بیگانه‌ای نتوانسته مرزهای آن را از دوران امپراطوری «ماد»ها تا پایان قرن دهم و سلطنت شاه‌عباس بزرگ بگشاید.

 متاسفانه در اوایل قرن سیزده هجری با یورش روسیه تزاری و براساس معاهده «ترکمنچای» تالش به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم گردید و اکنون نیمه شمالی آن در خارج از مرزهای سیاسی کشور قرار دارد. نیمه جنوبی تالش که در میهن واقع شده در غرب و جنوب غربی استان «گیلان» و بخشی از استان اردبیل قرار دارد. تالش‌ها در چند شهرستان «آستارا»، «تالش»، «رضوانشهر» و «ماسال»،  «صومعه‌سرا»، «فومن»، «شفت»، «رودبار» و «رشت» به سر می‌برند.

 این سرزمین عمدتا کوهستانی است و ییلاق‌های زیبا دارد و  برای گردشگری مناسب است. تالش تاریخ، زبان و فرهنگ  کهن چندهزارساله دارد.

برخی مستندات تاریخی مانند «شاهنامه» اثر سترگ «فردوسی» و اسطوره «زریادرس» نوشته «موریس میتیلینی»، رئیس تشریفات دربار «اسکندر مقدونی» (نک. تاریخ ادبیات پیش از اسلام، نوشته دکتر احمد تفضلی)، و کتیبه‌های آشوری همه اشاره بر آن دارند که شاهان سلسله پیشدادی اولین سلسله اساطیری ایران از بین مردم این سرزمین یعنی تالشان که در طول تاریخ باستانی به نام کادوس شهرت داشته برخاسته‌اند. لذا می‌توان ادعا کرد که «جام جم» که منسوب به شاه اساطیری پیشدادیان «جمشیدجم» است و جشن‌های نوروز باستانی و «جشن سده» از ابداعات فرهنگی شاهان پیشدادی و از همین مردم تالش (کادوس) بوده است که هزاران سال دوام یافته و جشن بزرگ جهانی است، از کشورهای ترک‌زبان، هند، پاکستان، عراق و برخی کشورهای عربی تا کرانه‌های دریای سیاه و سواحل مدیترانه و چین.

اینک بر مردم تالش است که از تاریخ و زبان و گنجینه‌های بزرگ فرهنگی نیاکان خود پاسداری کنند.